طراحی نورپردازی ویلا

ایده نورپردازی ویلا

در روند مهندسی روشنایی فضاهای گوناگون، اصولی علمی و تجربی وجود دارند که طراحان باید از این قواعد به بهترین شکل بهره ببرند تا نتیجه پروژه برای کارفرما، در بالاترین حد رضایت پدیدار شود. طراحی نورپردازی ویلا یکی از شاخه های روشنایی در دنیای امروز است که درخواست زیادی دارد.
بنا به تعریفی، ویلا خانه ای است که دور از شهر در یک محیط طبیعی و بکر ساخته شده است. شکل این سازه ها در طول زمان تغییر کرد و مکان آنها به خانه هایی در حومه شهر، یا حتی شهری در محیط های باغ مانند منتقل شده است. در طراحی ویلا های مدرن، سبک طراحی باز بسیار پرطرفدار شده است.

به این معنی که بتوان فضای بیرون را به داخل خانه منتقل کرد. در این روش طراحی معماری، ارتباط هرچه بیشتر بین فضای طبیعی بیرون و فضای داخلی ویلا، از اهداف اصلی طراحان است. نورپردازی بخش بزرگ و محوری تجسم ِ هنر معماری در ویلایی مدرن است. بنابراین در راستای اهداف گفته شده، باید الگوی کاری مهندسان روشنایی هم در امتداد تفکر طراحان معماری باشد.

بخش های گوناگون ویلا

یک طراح باتجربه و حرفه ای اصول نورپردازی علمی را می شناسد و به کمک آنها بخش های گوناگون ویلا را روشن کرده و به این اجزا هویتی بی همتا در شب می بخشد و محیطی دلپذیر برای کارفرما ایجاد می کند. بدیهی است که هر بنای ویلایی، دارای قسمت های متعدد است. در سناریو نویسی و تهیه چک لیست طراحی برای نورپردازی این مجموعه ها، می توان آنها به سه بخش اصلی تقسیم کرد:

1. فضاهای داخلی
2.  نمای بنا
3.  فضاهای بیرونی (محوطه)

هر یک از این بخش ها دارای ریز عرصه هایی هستند که در جزئیات تفاوت هایی دارند اما در کلیات روند نورپردازی آنها، می توان اصولی همانند با یکدیگر را پیاده سازی کرد.

نورپردازی فضاهای داخلی

معماری داخلی ویلا ها، بنا به نیاز و درخواست کارفرما، بسیار متنوع و گوناگون هستند. ولی ساختار کلی عرصه های یک ویلا مانند مجموعه های مسکونی است. یعنی شامل سه تقسیم کلی بخش خصوصی، بخش عمومی و آشپزخانه است. عرصه خصوصی (Private zone) شامل اتاق خواب، نشیمن خصوصی و سرویس حمام و دستشویی خصوصی می باشد. عرصه عمومی (Public Zone) شامل پذیرایی و غذاخوری است و آشپزخانه که در کاربری ویلا هم، به عنوان یکی از مهمترین بخش ها حضور دارد. هدف اصلی نورپردازی در کلیه این قسمت ها، ایجاد فضایی گرم و صمیمی برای کاربران است. روشنایی در این قسمت ها باید به کاربر کمک کند تا مدت زمانی را که از فضای شهر و مشغله های روزمره فاصله گرفته، به بهترین شکل سپری کند.
در انتخاب رنگ نور، استفاده از رنگ گرم(warm color temperature) مثلا در حدود 2700 تا 3000 کلوین، برای فضاهایی مثل اتاق خواب، نشیمن، پذیرایی و غذاخوری پیشنهاد می شوند.
در مرحله انتخاب شدت روشنایی و تکنیک های آن، توصیه می شود از نورپردازی عمومی و موضعی به صورت تلفیقی و با میزان روشنایی 200 تا 250 لوکس استفاده شود. نورپردازی موضعی کمک می کند در محیط سایه – روشن ایجاد شده و فضایی دلنشین و آرام بخش ایجاد شود. اما در قسمت هایی مثل آشپزخانه و سرویس ها، تقدم با انجام کار می باشد. با در نظر گرفتن این نکته، شدت روشنایی باید بر حسب استاندارد، در حدود 500 لوکس در ایستگاه های کاری در نظر گرفته شود.

در انتخاب تکنولوژی تجهیزات روشنایی برای داخل ویلا، پیشنهاد چراغ هایی هستند که از دیدگاه ضرر و زیان به انسان، کمترین آسیب را نسبت به سایر چراغ ها داشته باشند. خانواده LED ها بهترین انتخاب هستند که علاوه بر کمترین لطمه به کاربر، به لحاظ طول عمر خود محصول، میزان خرابی و مصرف انرژی در مقایسه با محصولات روشنایی دیگر، بهتر هستند. طراحی فرمی و بدنه چراغ هم باید با سبک طراحی ویلا و سلیقه کارفرما هم راستا باشد. در ادامه پیشنهاد های استفاده از مدل چراغ های موجود برای عرصه های مختلف ذکر می شود :

•  چراغ های آویز کاسه ای و خطی برای بالای میز ناهارخوری.
•  چراغ های مخفی (زیرکابینتی) برای داخل ویترین ها و کتابخانه.
•  چراغ های دانلایت یا روکار و دیوارکوب برای پذیرایی، نشیمن و اتاق خواب ها.
•  چراغ های خطی روکاریا توکار و مگنتی برای نشیمن، پذیرایی و اتاق خواب ها.
•  چراغ بالا آینه برای سرویس ها.
•  چراغ آویز یا ریلی برای بالای کانتر اُپن آشپزخانه.

قابل توجه است که انتخاب چراغ کاملا مرتبط با سبک طراحی ویلا می باشد. در طراحی های مدرن باید از چراغ های خطی و مگنتی استفاده کرد و برای سبک های قدیمی تر از مدل های آویز و دیوارکوب بهره برد.

نمای ویلا

طراحی نورپردازی نمای ویلا به صورت مستقیم به سبک طراحی نما و جزئیات به کار رفته در آن بستگی دارد. مثلا در طراحی ویلا های مدرن، به علت استفاده از متریال های جدید، پوسته بیرونی، ظاهری شفاف دارند. اما در کنار این موارد، ذهنیت و سلیقه کارفرما هم در روشنایی نما دخیل است. بعضی از افراد دوست دارند ویلا آنها در شب هنگام همانند یک شی نورانی درخشان به نظر برسد، عده ای هم ترجیح می دهند که مجموعه آنها در حد نیاز روشن شود. ولی همانطور که بیان شد، تاثیرگذار ترین موضوع برای روش کردن نما، سبک طراحی آن است.
برای نماهای مدرن بهتر است از چراغ های دیواری (یک طرفه و چند طرفه) استفاده شود. همچنین ریسه های نوری که برای تاکید بر خطوط عمودی و افقیِ قدرتمند در نمای مدرن، پیشنهاد بسیار مناسبی هستند. ادوات دیگری هم مثل چراغ های خطی یا سنگ های نورانی برای طراحی روشنایی نما، بسیار مدرن و جذاب هستند.

در نماهای کلاسیک که دارای اجزای متعدد و پر تزئین هستند، چراغ هایی مثل وال واشر و جت لایت، پیشنهاد بهتری برای نمایش این جزئیات می باشند. حجم روشنایی، همانطور که گفته شد، بیشتر تحت تاثیر سلیقه کارفرما است، اما مواردی مثل ابعاد بنا هم موثر هستند. انتخاب رنگ نور به رنگ متریال بدنه، سبک طراحی و سلیقه کارفرما پیوند دارد. نکته قابل توجه در انتخاب چراغ و ویژگی های فنی آن برای نورپردازی نما، داشتن درجه حفاظت(IP)برای این تجهیزات است. چون مدام در معرض عوامل طبیعی مثل باران هستند.

فضاهای بیرونی (محوطه)

طراحی نورپردازی محوطه ویلا که برای اکثر کارفرمایان به اندازه نما و داخل آن اهمیت دارد، نسبت به دو قسمت دیگر قواعد و استانداردهای کمتری دارد. این بخش که با توجه به وسعت سایت پروژه شامل تقسیمات کوچکتری می باشد و با توجه به جغرافیای محل بیشتر در فصل تابستان مورد استفاده قرار می گیرد. تراس، آلاچیق، باربیکیو، پله ها، باغچه، زمین بازی، استخر و … همگی ریز عرصه هایی هستند که جز محوطه ویلا محسوب می شوند و در روند نورپردازی، باید مورد توجه طراحان روشنایی باشند.

در بخش هایی مثل زمین های بازی به شدت روشنایی در حدود 200 تا 300 لوکس نیاز است. برای روشنایی این قسمت ها، بهترین نوع تجهیزات، چراغ های پروژکتوری هستند که بر روی دکل هایی در اطراف زمین نصب شوند. بهترین تکنولوژی منتخب برای این پروژکتورها، نسل LED ها هستند. مناسب ترین ارتفاع برای نصب، تیرهایی با میانگین 3 الی 5 متر می باشند. گرچه تعداد چراغ ها و ارتفاع نصب آنها بستگی به ابعاد زمین دارد. بهترین رنگ نور برای این بخش از محوطه، نورهای 5000 کلوین است.

در مسیرهای عبور و مرور و پله ها، بهترین شکل نورپردازی، چراغ هایی است که حداقل خیرگی را برای افراد ایجاد کنند. این موضوع را می توان با انتخاب بهترین تجهیزات و مناسب ترین زاویه پخش نور مدیریت کرد. چراغ های دفنی با پرتاب نور به طرفین برای مسیرها و ریسه های نوری برای زیر کف پله، در راستای نورپردازی و روشنایی این بخش ها مناسب هستند. لوکس نوری برای این قسمت ها، پیشنهاد مقدار حداقل 100 لوکس می باشد. رنگ نوری پارامتری است که به رنگ متریال سطوح و سلیقه کارفرما بستگی دارد.
برای فضای سبز و باغچه ها در محوطه های ویلا، بستگی به تشخیص طراح و نوع طرح می توان از انواع چراغ ها بهره برد. پروژکتور، چراغ های دفنی، ریسه شلنگی و سوزنی، همگی جز پر استفاده ترین ادوات برای نورپردازی فضاهای سبز هستند. میزان توان و زاویه پخش چراغ، بستگی به بزرگی گیاه دارد. رنگ نور انتخابی کاملا تحت نظر طراح می باشد.