نور نقش حیاتی در رشد و توسعه گیاهان ایفا می‌کند زیرا انرژی لازم برای فتوسنتز را فراهم می‌کند. فرآیندی که در آن گیاهان نور را به انرژی شیمیایی (غذا) تبدیل می‌کنند، که به آن‌ها این امکان را می‌دهد که رشد کنند، شکوفه بدهند و دانه تولید کنند.
در این مقاله قصد داریم به این موضوع بپردازیم که رشد گیاه با نور مصنوعی از چه طریقی انجام می شود.
همه ما این نکته را می‌دانیم که، گیاه برای رشد نیاز به نور دارد که از طریق فرآیند فتوسنتز انجام می‌شود، فرایندی که شامل تثبیت انرژی و تولید قند است. نور مورد نیاز برای رشد گیاه هم می تواند نور طبیعی یعنی نور خورشید باشد و هم می تواند نورهای مصنوعی که با کمک لامپ های LED مخصوص برای رشد گیاهان است تامین شود.
اما نور علاوه بر تأمین انرژی، نقش کلیدی در بسیاری از فرآیندهای دیگر گیاه دارد. تمامی این فرآیندها تحت تأثیر طیف نوری قرار دارند که توزیع نور در سراسر طیف الکترومغناطیسی است. برای توضیح واکنش‌های مختلف گیاهان به نور، ابتدا باید به پدیده خود نور فکر کنیم.
کیفیت، اصول و طیف نور مخصوص رشد گیاه
کیفیت نور مصنوعی در رشد گیاه تاثیر بسزایی دارد. کیفیت نور عبارت است از ترکیب طول موج‌های مختلف (قرمز، آبی، سبز و غیره) که تأثیر زیادی بر فرآیندهای رشد گیاه دارد. به طور خاص، نور قرمز و آبی برای فتوسنتز و رشد گیاه بسیار حیاتی هستند. طول موج‌های مختلف نور همچنین بر جوانه زنی، گلدهی و تولید میوه تأثیر می‌گذارند. در اینجا به تاثیر رنگ نورها بر رشد گیاه می پردازیم.
نور آبی (۴۰۰ – ۵۰۰ نانومتر)
مقدار بیشتری از نور مصنوعی آبی اثر مهاری بر کشش سلولی دارد که منجر به ساقه‌های کوتاه تر و برگ‌های ضخیم تر می‌شود. برعکس، کاهش مقدار نور آبی باعث افزایش سطح برگ‌ها و بلندتر شدن ساقه‌ها می‌شود. کمبود شدید نور آبی می‌تواند تأثیر منفی بر توسعه گیاهان بگذارد. بسیاری از گیاهان نیاز به مقدار حداقلی از نور آبی دارند.
نور قرمز (۶۰۰ – ۷۰۰ نانومتر) و مادون قرمز دور (۷۰۰ – ۸۰۰ نانومتر)
از آنجایی که نور قرمز و مادون قرمز دور دارای طول موج بالاتری هستند، انرژی کمتری نسبت به نور آبی دارند. نور قرمز و مادون قرمز دور بیشتری برای رشد گیاهان لازم است تا بتوانند به درستی رشد کنند. نور قرمزعمدتاً در توسعه گل و میوه دخیل است و زمان گلدهی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
نور فرو سرخ
نور فروسرخ در واکنش های اجتناب از سایه نقش دارد، جایی که گیاهان برای دسترسی به نور بیشتر بلندتر می‌شوند. برای رشد گیاهان در فضای داخلی و شروع بذرها، انتخاب نور مناسب بسیار مهم است.
تامین نور مصنوعی مناسب برای رشد گیاهان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، کم بود نور و زیاد بودن نور به گیاه شما آسیب می زند. بنابر این انتخاب لامپ مناسب برای رشد گیاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
انتخاب نوع چراغ مناسب برای رشد گیاه
ایجاد یک محیط رشد طبیعی در داخل خانه نیاز به برنامه‌ریزی زیادی دارد. یکی از مهم‌ترین تصمیماتی که باید بگیرید، انتخاب نوع چراغ‌های رشد است.
باید برای گیاهان آپارتمانی که داخل خانه مراحل رشد و نمو را طی می کنند. همانند گیاهان بیرون از خانه که زیر نور خورشید رشد می‌کنند، شرایط نوری مناسب و اده آل را فراهم کنیم که این امر با انتخاب و تهیه چراغ لامپی مناسب برای رشد گیاه امکان پذیر است. این چراغ ها طیف نور طبیعی خورشید را برای گیاه شبیه سازی می‌کنند.
• چراغ‌های فلورسنت گیاه
این نوع لامپ‌ها برای گیاهان داخلی مناسب هستند، زیرا مصرف انرژی کم دارند و دمای کمی تولید می‌کنند. لامپ‌های فلورسنت مخصوص گیاهان (نور رشد) معمولاً در طیف‌های آبی و قرمز مناسب برای فتوسنتز در دسترس هستند. همچنین برای شروع کشت سبزیجات در داخل خانه قبل از انتقال به فضای باز مناسب هستند. لامپ‌های فلورسنت 75 درصد انرژی کمتری نسبت به لامپ‌های رشته‌ای مصرف می‌کنند.
• چراغ های رشته ای رشد گیاه
این نوع لامپ ها مقدار زیادی گرما تولید می‌کنند. در واقع، 90% از انرژی مصرفی توسط این لامپ‌ها به گرما تبدیل می‌شود، در حالی که 10% باقی‌مانده نور “سفید” با طول موج‌هایی که به عنوان “گرم” در نظر گرفته می‌شوند، تولید می‌کند.
این لامپ‌ها می‌توانند نورهای فلورسنت را تکمیل کنند و ممکن است طیف نور را در مراحل مختلف رشد گیاه متعادل کنند. آن‌ها برای رشد گیاهان خانگی کم‌نور، مانند گیاهان رونده یا سرخس‌ها کافی هستند. اما برای گیاهانی که به نور بیشتری نیاز دارند، ایده‌آل نیستند.
• لامپ بخار سدیم
این لامپ که مخصوص رشد گیاهان می باشد یک منبع نور مصنوعی است که دارای پرتوهای نور با طیف های متفاوت می باشد و نور طبیعی را برای گیاه شبیه سازی می کند و باعث تحریک رشد گیاه می شود.
• لامپ هالوژن رشد گیاه
گرچه مصرف انرژی بیشتری دارند، اما می‌توانند در برخی شرایط برای گیاهانی که نیاز به نور زیاد دارند، مؤثر باشند.
• چراغ های HID ( چراغ های رشد با شدت بالا)
یک منبع نور مقرون به صرفه برای کشت و پرورش گیاهان در داخل خانه هستند. چراغ‌های HID به طور قابل توجهی ارزان‌تر از لامپ‌های LED هستند و در حالی که کمتر مؤثر هستند. دو نوع لامپ HID وجود دارد: MH یا متال هالید و HPS یا لامپ‌های سدیم فشار بالا. برای بهترین نتایج، توصیه می‌شود از هر دو نوع لامپ HID، HPS و MH، استفاده کنید. لامپ‌های HPS عملکرد گیاهان شما را در مرحله گلدهی افزایش می‌دهند. لامپ‌های MH گیاهان را در طول چرخه رشد رویشی تقویت می‌کنند.
• چراغ‌های LED رشد گیاه
های مخصوص رشد گیاه، انرژی کمی مصرف می‌کنند و می‌توانند طیف نوری خاصی را برای رشد گیاهان فراهم کنند. این لامپ‌ها معمولاً عمر طولانی دارند و برای شروع بذرها و رشد گیاهان در محیط‌های داخلی عالی هستند. چراغ های رشد LED 60% تا 90% انرژی کمتری نسبت به سایر سیستم‌های روشنایی مصرف می‌کنند. این به این دلیل است که آن‌ها برای تولید نور هیچ چیزی را نسوزانند.
اگرچه لامپ‌های LED کمی گران تر از لامپ‌های رشد سنتی هستند. اما دوام و کارایی آن‌ها در درازمدت باعث می‌شود که از نظر هزینه برای مصرف کننده مقرون به صرفه تر باشد و در واقع چراغ های LED رشد گیاه برای شما مصرف کنندگان صرفه اقتصادی دارد. به طور گسترده در رشد و توسعه گیاهان از چراغ های LED استفاده می شود.
به دلیل توانایی هایی که در ارائه دقیق طول موج های خاص نور که برای فتوسنتز ضروری است، به گیاهان این امکان را می‌دهد که رشد خود را در مراحل مختلف با تنظیم طیف نوری بهینه کنند. این ویژگی‌ها LED ها را برای محیط های کنترل شده مانند گلخانه ها و تأسیسات کشت داخلی ایده آل می‌سازد.
نکات مهم و کلیدی برای رشد بهتر گیاه با نور مصنوعی
علاوه بر نور مصنوعی مناسب برای رشد گیاه و انتخاب چراغ مناسب هر گیاه عوامل دیگری در رشد گیاه تاثیر گذار است. در این بخش به معرفی و توضیح این موارد می پردازیم.
شدت نور : برای گیاهان داخلی باید شدت نوری را تنظیم کنیم که متناسب با نوع گیاه باشد. باید از گیاه شناخت کامل داشته باشیم و بدانیم که گیاهی که در منزل نگهداری می کنیم برای رشد به چه میزان نور مصنوعی احتیاج دارد. نور زیاد یا نور ضعیف تر و متناسب با احتیاجی که دارد شدت نور مناسب را برای گیاه تنظیم کنیم.
مدت زمان نوردهی : هر نوع گیاهی به یک مدت زمان خاصی برای نوردهی احتیاج دارد. باید بدانیم که گیاهی که تهیه کرده ایم و یا قصد تهیه کردن آن را داریم برای رشد به چه مدت زمان نوردهی احتیاج دارد. برای مثال برای رشد بذرها در گلخانه ها گیاهان معمولاً به 12 تا 16 ساعت نور در روز نیاز دارند. برای شروع بذرها، معمولاً باید لامپ‌ها را 12 تا 16 ساعت در روز روشن نگه دارید تا بذرها به خوبی جوانه بزنند.
فاصله از گیاهان : فاصله مناسب بین چراغ‌ها و گیاهان بسته به نوع چراغ متفاوت است. برای لامپ های فلورسنت و LED، معمولاً باید لامپ‌ها را حدود 15 تا 30 سانتیمتر از سطح گیاهان نگه دارید. این فاصله کمک می‌کند تا گیاهان از نور کافی بهره مند شوند بدون اینکه دچار سوختگی شوند.
جهت نور : در صورتی که از نور طبیعی برای رشد گیاه استفاده می کنید، بهتر است گیاهان را در نزدیکی پنجره‌هایی که نور مستقیم خورشید دریافت می‌کنند، قرار دهید. اگر از نور مصنوعی استفاده می‌کنید، مهم است که نور به طور یکنواخت بر روی گیاهان بتابد تا رشد متوازن داشته باشند.
مزایای چراغ ولامپ رشد گیاه
گیاهان داخل خانه به نور بیشتری نسبت به آنچه که بیشتر صاحب‌خانه‌ها تصور می‌کنند نیاز دارند، و کمبود نور طبیعی یکی از مشکلات رایج گیاهان خانگی است. چراغ‌های رشد گیاه میزان نور قابل استفاده برای گیاهان داخل خانه را افزایش می‌دهند.
این چراغ‌ها می‌توانند به بهبود تغذیه، سرعت بخشیدن به رشد، تسریع گلدهی و حفظ سلامت گیاهان خانگی در داخل خانه کمک کنند.
سخن پایانی
برای اینکه گیاهان رشدی سالم و موفقیت آمیز داشته باشند، شدت نور، مدت زمان تابش نور، توجه به نیازهای نوری هر گیاه و مهم تر از این نکات انتخاب چراغ مناسب با نیازهای گیاه عواملی هستند که باید به صورت استاندارد، درست و اصولی رعایت شوند.
چراغ های رشد گیاهان برای شروع کاشت بذرها، رشد گیاهان دارویی یا فراهم کردن نور مکمل برای گیاهانی که از پنجره یا منبع نور داخلی نور کافی دریافت نمی‌کنند، عالی هستند. نورهای مصنوعی و چراغ های مخصوص رشد گیاهان جایگزین های خوبی برای نور طبیعی هستند.
در شرایطی که امکان استفاده از نور طبیعی برای رشد گیاه وجود ندارد یا برای گیاهانی که مخصوص آپارتمان هستند و نباید در معرض نور طبیعی قرار بگیرند به راحتی می توان از چراغ مناسب برای رشد گیاه استفاده کرد.
