بررسی ساختار و عملکرد کلید و پریز – بخش دوم

بررسی ساختار تشکیل و عملکرد کاربرد کلید و پریز

پریز برق یا همان Outlet یکی از اجزای برقراری اتصال به جریان برق در کاربری های گوناگون است. این محصول به عنوان مکمل در بررسی ساختار و عملکرد کلید و پریز، مورد بحث بخش دوم این گفتار می باشد. وظیفه پریز ها در حقیقت این است، جریان برق متناوب که به آنها می رسد را به تجهیزات برقی انتقال دهند. پریزها به دو دسته اصلی خانگی و صنعتی تقسیم می شوند. البته که این تقسیم بندی تفاوت ظاهری چندانی ندارند.

پریز چیست؟

پریز برق یا همان سوکت، بخشی از یک سیکل انتقال جریان را نشان می دهد که دستگاه برق با اتصال به این مجموعه کار می کند. به عبارت دیگر پریز به عنوان یک پایانه عمل می کند. در کشور های مختلف سوکت ها معمولا دارای ولتاژ های 110 تا 220 ولت نامی است. اندازه و شکل سوکت از کشوری به کشور دیگر بسیار متفاوت هستند. قابل ذکر است که این تفاوت ها در ایجاد یک مدار، سیستم برق کشی را تغییر نمی دهد. همچنین بخش هایی از این سوکت های گوناگون، کاملا مشترک می باشند. این تفاوت شکلی بیان کننده این است که کدام پریز مناسب با سیم های فاز(گرم)، نول (خنثی) و یا زمین تطبیق دارند؟ به صورت کلی هر پریز، دارای یک فاز، یک نول و بعضی از آنها دارای یک سیم متصل به زمین (اصطلاحا ارت) هستند.

انواع سیم ها در ساختار پریز

• سیم فاز( Phase- گرم) : جزئی در آخرین قسمت شبکه توزیع برق مثلا خانه ها می باشد. این سیم دارای ولتاژ غیر صفر نسبت به زمین است. یا به عبارت دیگر دارای اختلاف پتانسیل الکتریکی نسبت به زمین می باشد. به آن سیم مثبت یا سیم گرم هم می گویند. در سیم فاز خطر برق گرفتگی وجود دارد. این قسمت انتقال جریان به وسایل برقی را بر عهده دارد. در حقیقت یک هادی (رسانا) است. این هادی می تواند از مس یا آلومینیوم ساخته شده باشد. رنگ سیم فاز در اکثر موارد مشکی است و بعضی اوقات هم به رنگ قرمز دیده می شود.
• سیم نول (Neutral – خنثی) : قطعه ای است که دارای ولتاژ صفر می باشد. حضور و وظیفه این سیم در حقیقت به این دلیل است که جریان برق را به منبع آن بر گرداند. علامت این سیم به صورت استاندارد منفی می باشد. رنگ این سیم معمولا سفید رنگ است.
• سیم ارت (Earth – زمین) : این سیم ساختار پریز را به زمین اتصال می کند. این جز در همه پریز ها وجود ندارد. معمولا اتصال آن به وسیله یک شیار بر روی بدنه محصول می باشد. حضور سیم ارت به این دلیل مفید است که گاهی پیش می آید در صورت فرسودگی سیم فاز یا عوامل دیگر، کل پریز برق دار شود و به یک سیستم خطرناک تبدیل شود. وظیفه این سیم این است که جریان برق را به سمت زمین منحرف می کند. این سیم در وضعیت عادی جریان برق ندارد، اما در هنگام قطع و وصل برق، یک جریان جزئی در آن جریان پیدا می کند. رنگ این سیم معمولا سبز – زرد است.

نکات امنیتی

فارغ از فراهم کردن نکات امنیتی ساده مثل قسمت ارت، ابداعات دیگری هم در زمینه حفظ امنیت برای پریز های برق پیشنهاد شد. برای مثال پریز چرخان که پس از اتصال دو شاخه و چرخاندن مکانیزم، جریان برق برقرار می شود. در این مکانیزم، اتصال از طریق یک حلقه مسی برقرار می شود. یکی دیگر از نوآوری ها در راستای ایمنی، گذاشتن درپوش برای پریز های برق می باشد.
متاسفانه هنوز برای شکل پریز های برق استانداردی تعریف نشده است بنابراین در زمان سفر و برای استفاده از وسایل برقی همراه، مثل موبایل، سشوار، لب تاپ و … ممکن است دچار مشکل شویم، چون ساختار فرمی پریزها و تعدد سوراخ های آنها در کشورهای گوناگون تفاوت هایی دارند که در صورت نا هماهنگی در شکل، مسافران ناچار به استفاده از تبدیل ها هستند.

انواع پریز ها

پریز تلفن، پریز شبکه، پریز آنتن، از انواع پریزهایی هستند که برای اتصال و فعال شدن انواع دستگاه ها مورد استفاده قرار می گیرند.

• پریز آنتن (Antenna socket):این درگاه، برای اتصال تلویزیون به آنتن هوایی مورد استفاده قرار می گیرد. این قسمت به صورت مادگی ساخته می شود که سیم آنتن به شکل نرینگی داخل آن قرار می گیرند. با اتصال این دو قسمت، تلویزیون سیگنال ها را از طریق این قسمت دریافت می کند.
• پریز شبکه (Network socket): این پریز، نقطه پایانی برای انتقال ( تحویل و دریافت) داده های کامپیوتری می باشد. به صورت استانداردی و در اکثر جاها به عنوان سوکت اینترنت اسم گذاری شده است. از این طریق امکان ارتباط دو طرفه فراهم می شود. هر سوکت یک آدرس منحصر به فرد خود (IP) را دارد.
• پریز تلفن (Telephone outlet): پریز تلفن در حقیقت یک جک است که می تواند برای اتصال تلفن ها و سایر تجهیزات مدولار به شبکه تلفن از آن استفاده شود. این جک در بعضی از کشورها مخصوص خود آن منطقه است.

پریز ها به لحاظ موقعیت قرار گیری، در دیوار و همچنین به صورت کف خواب در زمین و بر روی سطوح مبلمان مثلا میزها، قابلیت نصب دارند. همچنین به لحاظ متریال ساخت، خانواده پلیمر ها و به صورت خاص PVC در ساخت انواع کلید و پریز به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرند. البته در ساختار این محصولات، متریال های دیگری مثل فلزات و شیشه هم مورد استفاده قرار می گیرد. طراحی این محصولات بسیار گوناگون می باشند. به جرات می توان گفت مهمترین قسمت پریزها، ساختار داخلی و مکانیزم آنها می باشند.