استانداردهای نورپردازی استادیوم فوتبال
نورپردازی در مجموعه ها ورزشی باید با کیفیت، کارآمد و اقتصادی باشد. پر واضح است که این جریان، روندی علمی می باشد. بنابراین برای مهندسی روشنایی این فضاها باید مراحل تحقیقاتی طی شود، سپس طراحان بر اساس نتایج بدست آمده برای اماکن ورزشی و استانداردهای روشنایی استادیوم فوتبال، مبادرت به نورپردازی آنها کنند. گفتنی است که اگرچه جزئیات عرصه ها در مجموعه های گوناگون ورزشی تفاوت هایی دارند، که این تفاوت ها ناشی از نیازهای گوناگونی فعالیت خاص آنها ایجاد می شوند، اما از دیدگاهی مراحل و کلیت روند نورپردازی در همه آنها یکی می باشد. فراهم کردن روشنایی کافی برای ورزشکاران در راستای فعالیت ورزشی آنها، فراهم کردن نور کافی برای تماشاگران، ایجاد حس هیجان برای هر دو گروه و … می توانند اهداف اصلی طراحی نورپردازی استادیوم ورزشی باشند. موارد گفته شده از الگوهای اختصاصی این مجموعه ها به شمار می آیند.
اما همانطور که پیشتر هم گفته شد، مقاصد دیگری هم در چارت روند طراحی روشنایی باید دیده شوند. از این دست موارد می توان به روشنایی کافی برای تردد در مشاعات، سرویس های بهداشتی، رخت کن ها، بوفه، پارکینگ، تهیه بلیط، فضاهای تاسیسات و اتاق های اداری اشاره کرد. در این گفتار به صورت خاص، به صول نورپردازی در استادیوم فوتبال پرداخته می شود.
معیارهای موثر در روشنایی زمین اصلی
شاید به جرات بتوان گفت تخصصی ترین و مهمترین بخش در طراحی نورپردازی استادیوم فوتبال، زمین اصلی مجموعه است که ورزشکاران برای برگزاری مسابقات در آن وارد می شوند. اما توجه به پارامترهای روشنایی و انتخاب آنها، به نوع زمین بستگی دارند. بدان معنی که سطح و رده مسابقاتی که در این فضاها برگزار می شوند، تعیین کننده بسیاری از جزئیات می باشند. در کنار این موضوع، عوامل دیگری مثل شرایط جغرافیایی و فرهنگی هم تا حدی درروشنایی استادیوم تاثیرگذار هستند. به صورت کلی زمین های فوتبال به دو دسته اصلی تقسیم می شوند.
- زمین هایی که در آنها مسابقات رسمی و حرفه ای برگزار می شوند و حتما از روند مسابقه فیلمبرداری خواهد شد.
- زمین هایی که مختص مسابقات محلی و تمرین ها هستند. در این فضاها فیلمبرداری به صورت مقطعی و غیر حرفه ای انجام می شود.
همچنین در راستای نورپردازی زمین اصلی، توجه به نکاتی بسیار مهم است. این موارد هم تاثیر مستقیم در انتخاب نوع تجهیزات، تعداد آنها و ویژگی های فنی آنها دارند.
- زمان برگزاری مسابقات و عوامل محیطی. موقعیت مجموعه، فصل سال و حضور نور آفتاب در زمان برگزاری رویدادها، می تواند تفاوت های تاثیرگذاری در نورپردازی مجموعه داشته باشند.
- گنجایش ورزشگاه، موقعیت جایگاه ها و در نتیجه ابعاد مجموعه. مجموعه هایی که دارای ظرفیت بالای تماشاگران و همچنین حضور جایگاه ها در دورتادور زمین می باشند با نمونه های مشابهی که به علت تفاوت در موارد گفته شده دارای ابعاد کوچکتری هستند، در مهندسی روشنایی بسیار فرق دارند.
- چند منظوره بودن مجموعه. در ورزشگاه هایی که با هدف برگزاری سایر رشته ها، محوطه دورتادور زمین هم مورد استفاده قرار می گیرند، نیاز به طراحی روشنایی با پارامترهای متفاوت است.
پارامترهای نورپردازی برای زمین اصلی
در ادامه مبحثِ این گفتار و بر اساس نوع زمین ( کلاس بندی زمین) به بررسی پارامترهای تخصصی نورپردازی در استادیوم های فوتبال می پردازیم .
- شدت روشنایی
میزان این پارامتر و بر اساس مرتبه مسابقات، به شرح زیرمی باشد:
- مسابقات در سطح بین المللی ( کلاس بندی فیفا) مثل جام جهانی، المپیک به شدت روشنایی بین 1000 تا 2000 لوکس نیاز دارند.
- تمرین رقابت ها و با توجه به اینکه، تمرین های رایج تیم ها است یا تمرین های قبل از مسابقات، به میزانی بین 300 تا 750 لوکس نیاز است.
- یکنواختی، میزان فلیکر و خیرگی
پارامتر یکنواختی با توجه به سطح مسابقات باید عددی زیر 4/0 – 5/0 باشد. مقدار فلیکر(سوسو زدن) چراغ ها هم نباید 1 درصد بیشتر باشد. درجه خیرگی (UGR) نباید از عدد 30 بیشتر باشد.
- چیدمان چراغ ها
به صورت معمول بهترین مکان برای نصب چراغ ها در ورزشگاه ها، لبه بالایی جایگاه تماشاگران و یا لبه سقف می باشد. البته در شکلی دیگ، از برج های نوری در چهار راس زمین بهره برده می شود. بدیهی است که محل نصب در لبه سقف برای روشنایی زمین اصلی مورد استفاده قرارمی گیرد و برای قسمت تماشاگران از زیر سقف استفاده می شود.
همانطور که گفته شد سطح بازی ها در تعیین بسیاری از پارامترهای نورپردازی تاثیرگذاراست، مثلا برای بازی هایی در سطح جام جهانی و به دلیل توجه ویژه به مقوله فیلمبرداری و عکاسی، برای پشت دروازه ها هم، باید چراغ تعبیه شود. البته نصب این قسمت باید به شکلی انجام شود که برای بازیکنان داخل محوطه جریمه آزاردهنده نباشد. برای ایجاد خیرگی کمتر باید از چراغ هایی با زاویه تابش کمتر از 60 درجه استفاده کرد. برای سیستم نصب نورافکن ها بر روی برج نوری و در گوش ها هم، توجه به این نکته ضروری است که محدوده تابش نباید داخل مستطیل محوطه جریمه باشد. نکته قابل توجه دیگر این است که هرچه تعداد چراغ ها بیشتر باشند که بتوان آنها را در زوایای مختلف نصب کرد، یکنواختی پخش نور بهتر می شود.
- ارتفاع برج های نوری
همانطور که گفته شده، در بعضی از مجموعه ها، برای روشنایی زمین از تیرها یا همان برج های نور در کنج های زمین برای نصب پروژکتورها استفاده می شود. بدیهی است که با توجه به میزان روشنایی مورد نیاز که در قسمت های قبل به آن اشاره شد، تعداد چراغ ها متفاوت خواهند بود. ارتفاع پایه های چراغ برای کلاس های مختلف زمین بازی، از حداقل 16 متر تا حداکثر 25 متر تعیین شده است.
- دمای رنگ نور و شاخص نمود رنگ
دمای رنگ نور برای مسابقات مختلف فوتبال در انواع زمین ها، بین 4200 در حداقل و 6200 در حداکثر مقدار خود و بر اساس درجه کلوین تعریف شده است. کیفیت نمایش رنگ ها توسط رنگ نور یا همان CRI برای مسابقات درجه بالا باید بیشتر از 80 و برای مسابقات کم اهمیت تر، حداقل 70 باشد.
- درجه حفاظت
به صورت قطع، برای چراغ و تجهیز اتی که برای انواع زمین های فوتبال مورد استفاده قرار می گیرند، درجه حفاظت (IP) باید عدد بالایی داشته باشد تا در برابر شرایط وی متفاوت، آسیب نبینند. حداقل میزان پیشنهادی برای این پارامتر IP65 است که با توجه به اقلیم محل استادیوم می تواند تا IP67 هم متغیر باشد.
تجهیزات پیشنهادی
با توجه به پیشرفت تکنولوژی در زمینه طراحی و تولید چراغ و برای روشنایی فضاها و کاربری های بیرونی، تجهیزات متعددی در شاخه های مختلف روشنایی وجود دارند. نورپردازی نما، محوطه ها، خیابان ها و گذرها، پارک ها و برای مجموعه هایی مثل اماکن ورزشی روباز تنوع محصولات بسیار زیاد است. برای مورد بحث این گفتار در قدیم از چراغ هایی با لامپ های گازی بهره برده می شد.
اما به مرور و با پیشرفت صنایع روشنایی در زمینه نسل جدید چراغ ها، محصولات LED جایگزین نسل قبلی شده اند. در مجموعه های پیشرفته و به روز دنیا، همه از انواع خانواده ال ای دی ها استفاده می کنند. برای روشنایی زمین اصلی هم بهترین پیشنهاد، پروژکتورهای SMD یا LED هستند .
