آشنایی با چراغ ضد انفجار و زون ها
پیش از ورود به بحث زون ها در انواع چراغ ضد انفجار بهتر است اندکی درباره این نوع چراغ ها اطلاع داشته باشیم. اصولا در انواع محصولا روشنایی و انواع چراغ ها، همواره امکان ایجاد جرقه هایی وجود دارد. این جرقه ها ممکن است گازهای قابل اشتعال موجود در اتمسفر هوا را تحریک و مشتعل نمایند. با این وصف، چراغ ضد انفجار نوعی تجهیزات روشنایی مقاوم در برابر انفجار است. انتخاب نوع این چراغ ها بستگی مستقیم دارد به ظرفیت گازهای قابل اشتعال و خطرناک موجود در جو هر مکان.
چراغ ضد انفجار به طور نرمال در قاب ضخیمی قرار دارد که اصولا از یک ماده دارای استحکام مثل فولاد یا آلومینیوم ساخته می شود. علاوه بر آن چراغ ضدانفجار از یک محفظه شیشه‌ای بسیار مقاوم برخوردار است. وجود این محفظه سبب می شود قابلیت تحمل شرایط سخت کاری را داشته باشد و در نهایت از ترک خوردگی جلوگیری شود زیرا ترک خوردگی است که منجر به نشت خواهد شد.
به طور کلی محیط هایی که احتمال خطر در آنها وجود دارد به سه zone مختلف دسته بندی می شوند.
Zone0
محیط هایی هستند که در آنها ترکیبی از گاز یا جو قابل انفجار برای مدت زمانی طولانی و یا دائماً وجود داشته باشد. مدت زمانی که برای این نوع محیط ها تخمین زده اند حدود ۱۰۰۰ ساعت در سال است.
Zone 1
محیط هایی هستند که در شرایط نرمال، این امکان وجود دارد که ترکیبی از گازها و جو قابل اشتعال در آنها به وجود بیاید. مدت زمانی که برای این نوع محیط ها نیز تخمین زده اند ۱۰_۱۰۰۰ ساعت در سال می باشد.
Zone 3
محیط هایی هستند که در شرایط نرمال، ترکیبی از گازها و یا جو قابل اشتعال در آنها وجود ندارد و اگر هم احیاناً به وجود بیاید، مدت زمان آن کوتاه خواهد بود. این مدت زمان را حدود ۱۰_۱ ساعت در سال پیش بینی می کنند.
با این وصف، چراغ های ضدانفجار نیز در کنار سایر محصولات ضدانفجار دیگر در این سه دسته بندی قرار می گیرند. در واقع چراغ ضدانفجار zone0 در بیشتر موارد برای استفاده در معادن مورد استفاده دارد که از درجه حفاظتی بالا و قیمت بسیار گزافی نیز برخوردار خواهد بود. همچنین چراغ ضدانفجار Zone1 نیز به طور معمول در محیط هایی استفاده می شود که سقف دارند. این نوع چراغ های ضدانفجار به طور کلی دارای قیمت مناسبتری هستند. در نهایت نیز به چراغ ضدانفجار Zone2 اشاره می کنیم که در محیط های روباز استفاده می شود و از نظر کیفیت و قیمت در سطح پایین تری قرار دارد.
کدام چراغ در کدام Zone کارایی مطلوب تری دارد؟
اصولا چراغ های ضد انفجار بر مبنای استانداردهای طراحی و ساخت، مدل سیستم حفاظت در مقابل انفجار و نوع محیطی که در آن نصب می شوند از یکدیگر منفک می شوند. اصولا ویژگی های چراغ های ضدانفجار در قالب علائم اختصاری بر روی برچسب آنها قابل رویت است. اما از زاویه‌ای دیگر چراغ های ضد انفجار در مناطق Zone 1 و Zone2 مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما امکان استفاده این نوع چراغ ها در Zone 0 را وجود ندارد. در ادامه به معرفی برخی از انواع چراغ های ضدانفجار خواهیم پرداخت که هر کدام به دلایل فنی، در زون به خصوص کارایی مطلوبی خواهند داشت.
چراغ ضد انفجار بازرسی مخزن
چراغ های ضد انفجار بازرسی مخزن، اصولا برای تامین روشنایی مورد نیاز عملیات بازرسی و رویت داخل تانکرها استفاده می شود. این چراغ ها به صورت دستی به کار می روند و عموما از آنها در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، جایگاه های سوخت و صنایعی که از مخازن سوخت بهره می برند، استفاده می شود.
به دلیل اینکه درون مخازن سوخت و مواد نفتی، عموما گازهای قابل اشتعال وجود دارد، الزامی است که برای این منظور از چراغ هایی استفاده شود که حتما ضد انفجار باشند. چراغ های بازرسی ضد انفجار با توجه به ویژگی هایی که دارند معمولا در مناطق Zone 1 و Zone2 مورد استفاده قرار می گیرند.
چراغ آویز ضد انفجار
چراغ های آویز ضد انفجار اصولا در معادن، پالایشگاه های نفت، صنایع پتروشیمی، جایگاه های سوخت و تمام مکان های دیگری که امکان انفجار در آنها وجود دارد مورد استفاده قرار می گیرند. این نوع چراغ ها برای تامین روشنایی عمومی به کار می روند. شیوه نصب آن ها نیز به شکل آویز است و بر روی سقف مکان نصب می گردد. ساختار یکپارچه خط جریان سبب بالا رفتن کیفیت کارایی و دفع بهتر حرارت در این نوع چراغ ها می باشد. به طور معمول برای تنظیم ولتاژ در این نوع چراغ های ض انفجار از یک ترانس بهره می برند. این چراغ ها را نیز با توجه به مشخصاتی که ذکر شد در Zone1 و Zone2 مورد استفاده قرار می دهند.
چراغ دستی ضد انفجار
چراغ های دستی ضد انفجار معمولا به منظور تامین روشنایی و به صورت دستی به کار گرفته می شوند. در این نوع چراغ ها از لامپ های هالوژن، کم مصرف و LED استفاده می‌شود. همچنیت محفظ این نوع چراغ ها عموما از آلومینیوم سبک ساخته شده است و دسته و قلاب آن از جنس پلاستیکی می باشد. میزات درجه حفاظتی این چراغ ها IP 65 بوده و می توانند در دماهای -20 تا 40 درجه سانتی گراد را نیز کارایی داشته باشند. با این وصف این نوع چراغ ها نیز عموما Zone1 و Zone 2 مورد استفاده قرار می گیرند.
چراغ فلوئورسنت ضد انفجار
چراغ های فلوئورسنت ضد انفجار کاربردهای متنوعی دارند. این نوع چراغ های ضد انفجار را در مناطقی که امکان انفجار وجود دارد استفاده می کنند. برای نمونه در مناطقی مانند صنایع نفت و گاز از این نوع چراغ ها به عنوان چراغ های روشنایی، نور تجهیزات، چراغ اضطراری آتش نشانی و چراغ های هشدار دهنده استفاده می شود. از دیگر ویژگی های این نوع چراغ ها این است که بدنه بخش نگه دارنده چراغ فلوئورسنت ضد انفجار عموما از فولاد ضد زنگ ساخته می شود. علاوه بر آن اتصالات نگه دارندۀ لامپ فلوئورسنت نیز از جنس پلی استر تقویت شده می باشد که با فیبر شیشه ساخته می شود. این مواد اصولا دارای مقاومت شیمیایی بالایی در برابر مواد مختلف هستند. بنابراین این نوع اتصالات می توانند در در دماهای بالا نیز کارایی داشته باشند. از همین رو این نوع چراغ ها را بیشتر در Zone1 به کار می برند.
