انتخاب چراغ و محاسبه تعداد آن در طراحی نورپردازی یک شرکت اداری

محاسبه تعداد و انتخاب چراغ جهت نورپردازی یک شرکت اداری

پیرو مقاله نورپردازی کاربری اداری، در این جستار به بررسی مرحله ای و روند انجام نورپردازی یک پروژه واقعیِ اداری و به صورت محاسبات دستی می پردازیم؛ انتخاب موردنظر نگارنده و تیم شرکت لایت هوم، فروشگاه اینترنتی محصولات و تجهیزات برق و سیستم های حفاظتی ساختمان می باشد. قابل توجه است که پلان مورد بررسی و نیاز های پروژه کاملا بر پایه واقعیت و با توجه به ویژگی های فضاهای آن و همچنین نیاز کارفرما می باشد.

مرحله اول – نیاز سنجی کاربری پروژه

در بخش نخست روند نورپردازی، عرصه ها، کاربری آنها، ویژگی های فضاها و خواسته های کارفرما را لیست می کنیم، در آغاز ریز فضاهایی که معمولا در هر کاربری اداری وجود دارند(مشترک دراکثر فضاهای اداری)و تکنیک های نورپردازی مورد نیازاین عرصه ها:

• اتاق مدیریت : حدودا 5/12 مترمربع مساحت-نورپردازی عمومی و نورپردازی موضعی برای میز مدیریت.
• آبدارخانه : حدود 7/11 مترمربع مساحت-نورپردازی عمومی.
• سرویس بهداشتی : حدود 2 مترمربع-نورپردازی عمومی.
• اتاق حسابداری : حدود 6 مترمربع-نورپردازی عمومی، نورپردازی موضعی برای میز حسابدار.
• اتاق کنفرانس : حدود 9 مترمربع-نورپردازی عمومی.
• راهرو ها و لابی ورودی : حدود 9 مترمربع-نورپردازی عمومی و نورپردازی تاکیدی برای تابلو ها و استندهای نمونه کلید و پریز .

سپس ریز فضاهایی که به صورت سفارشی و ویژه این کاربری، یعنی فروشگاه اینترنتی و کارفرمای این پروژه است :

• اتاق فروش تجهیزات و محصولات روشنایی : حدود 22 مترمربع-نورپردازی عمومی و نورپردازی موضعی برای تابلو های دیوار.
• اتاق فروش تجهیزات و محصولات امنیتی و حفاظتی : حدود 5/21 مترمربع نورپردازی عمومی و نورپردازی موضعی برای تابلو های دیوار.
• انبار برای نگه داشتن محصولات نمونه : حدود 3 مترمربع-نورپردازی عمومی.
• اتاق پشتیبانی شبکه و سایت : حدود 15 مترمربع-نورپردازی عمومی و نورپردازی موضعی برای میز کار.
• اتاق محتوا نویسی سایت : حدود 17 مترمربع-نورپردازی عمومی.

لازم به ذکر است به صورت کلی، مشخص کردن نوع نورپردازی در هر عرصه برپایه اصول تحقیقاتی موجود تعیین می شود ولی در بعضی پروژه ها نیازها و سفارش های کارفرما نیز باید درنظرگرفته شود.

مرحله دوم – محاسبه مساحت ها و میزان نورمورد نیاز هر فضا (شناسنامه پروژه)

همانگونه که درمقاله پیشین هم گفته شد، نخست به گردآوری اطلاعات مورد نیاز برای محسبات روشنایی پروژه می پردازیم؛ در این بخش باید به این نکته توجه کرد که اجزای معماری و مبلمان هم (تعداد و رنگ این موارد) در برآیند حساب و کتاب میزان روشنایی فضا بسیار اهمیت دارد، اما امکان این هست که تمامی اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه، در تمامی پروژه ها در دسترس نباشد.

اطلاعات مورد نیاز برای محاسبات نورپردازی تمامی عرصه ها :

1- ابعاد فضا شامل طول (L)، عرض (W)، ارتفاع (H)

در زمینه بُعد ارتفاع باید بدانیم که در برخی فضاها میز یا سطحی بالاتر از زمین وجود دارد که بر روی آن کاری انجام می شود و همچنین ممکن است از تجهیزات نورپردازی آویز استفاده کرد، بنابراین در این فضاها ارتفاع مفید (hr) اهمیت پیدا می کند که روش بدست آوردن آن به این صورت است :

(ارتفاع میز کار(hf) + ارتفاع آویز(hc)) – ارتفاع کل (H) = ارتفاع مفید (hr)

2- استخراج شدت روشنایی (لوکس – lx) هر فضا بر اساس کاربری آن عرصه از جداول.

3- تعیین درصد انعکاس نور سقف، کف و دیوارها.

4- تعیین ضریب ناحیه ای(RCR) بر اساس فرمول :

5- تعیین ضریب بهره روشنایی (cu) با توجه به نوع چراغ انتخابی و ضرایب انعکاس از جدول (جدول توسط شرکت های تولیدکننده چراغ ارائه می شود).

• قابل توجه است که این جدول در ایران اکثرا ارائه نمی شود.
• نکته : موارد 1، 3 ، 4 و 5 مواردی هستند که در محاسبات نرم افزاری و به صورت دقیق مورد استفاده قرار می گیرند.

6- تعیین افت توان نوری (LLF) با توجه به ضرایب کاهش.

7- محاسبه جریان نوری (شارنوری – lm) بر اساس فرمول :
8- در نهایت محاسبه تعداد لامپ ها (n) بر اساس فرمول:

• φ1 شار نوری لامپ انتخابی است.
• جدول لوکس مورد نیاز عرصه ها :

عنوان فضا	حداقل روشنایی (Lx)	روشنایی پیشنهادی (Lx)
آبدارخانه و انبار	100	300
سرویس	50	150
اتاق های فروش، سایت و محتوا نویسی، حسابداری و کنفرانس	200	500
مشاعات و راهرو ها	100	150

مرحله سوم – انتخاب تجهیزات (شکل و سبک چراغ)

در این قسمت با توجه به کاربری شرکت و بنا بر سفارش و سلیقه کارفرما از چراغ هایی با فرم های ساده و کاملا مینیمال استفاده می شود؛ به لحاظ شکلی پنل های مربع و در بعضی از عرصه ها با توجه به شکل پلان فضا، پنل مستطیل توصیه می شود و همچنین چراغ های سیلندری هم انتخاب می شود که فرم استوانه ای و نسبتا پویا این چراغ ها تا حدی خشکی شکل مربع و مستطیل پنل ها را جبران می کند.

در انتهای این سه مرحله و با توجه به اطلاعات جمع آوری شده به محاسبه تعداد چراغ مورد نیاز هر فضا می پردازیم، لازم به ذکر است جهت شلوغ نشدن متن، فقط محاسبات یک عرصه نوشته می شود و دربقیه فضاها فقط نتیجه درج می شود.

آبدارخانه

• مساحت فضا : 85/3 × 90/2 = 70/11 مترمربع.
• نورمورد نیاز برای آبدرخانه 300 لوکس می باشد.
• همانطور که در بالاتر اشاره شد، در روش لومن به صورت حدودی و با حذف بخشی از پارامترها تعداد چراغ ها را مشخص می کنیم و محاسبات دقیق را با خروجی کامل علمی به عهده نرم افزار می گذاریم.
• پنل LED انتخابی تیم لایت هوم برای این پروژه پنل برند سان لوکس با ابعاد 60 در 60 است که دارای شار نوری 5500 لومن می باشد.
• ضریب نگهداری در نظر گرفته شده برای این فضا با توجه به انتخاب نوع و برند چراغ عدد 8/0 در نظرگرفته شده است.
• سپس جریان نوری را محاسبه می کنیم :
• در آخر عدد بدست آمده را(4500 لومن) را بر شار نوری چراغ انتخابی تقسیم کرده و به سمت بالا گرد می کنیم. 9~1/0=4500÷5000 یعنی در این فضا (آبدارخانه) و با توجه به اطلاعات جمع آوری شده به یک (1) پنل LED مربع شکل با ویژگی های گفته شده نیاز است.

سایر فضاهای مجموعه

• سرویس بهداشتی : 2 پنل 12 وات مربع.
• اتاق مدیریت: 1 پنل 54 وات مربع.
• اتاق کنفرانس : 1 پنل 54 وات مستطیل.
• اتاق حسابداری: 1 پنل 40 وات مربع.
• مشاعات: 1پنل برای نور54 وات مربع و 3 چراغ ریلی 25 وات.
• اتاق فروش تجهیزات روشنایی: 3 پنل 54 وات مربع و 4 چراغ ریلی 25 وات.
• اتاق فروش تجهیزات حفاظتی: 3 پنل 54 وات مربع.
• انبار:1 پنل 40 وات مربع.
• اتاق پشتیبانی شبکه و سایت:2 پنل 54 وات مربع.
• اتاق محتوا نویسی: 2 پنل 54 وات مربع.

مرحله چهارم – انتخاب چراغ با توجه به رنگ نور و شاخص رنگ

درانتخاب رنگ نور(Color temperature) در نورپردازی، باید به این موضوع توجه کرد که نورهای گرم ایجاد آرامش می کنند و خواب آلودگی درپی دارند و برای فضاهایی مانند نشیمن و اتاق خواب مناسب هستند، درصورتیکه در فضاهای اداری در تمام مدت زمان کاری، پرسنل احتیاج دارند پر انرژی باشند، در کاربری این مثال هم یعنی فروش اینترنتی، فعالیت پرسنل زیاد و بی وقفه است و بدون شک خستگی ایجاد می شود، برای اینکه این موضوع تشدید نشود بایداز نورهای رنگ سرد استفاده شود. ازاین رو لامپ هایی با رنگ نور 5000 کلوین به بالا مناسب است، اما اگر کارفرما اصرار بر استفاده از رنگ نور گرم در فضاهایی داشته باشد، بهتر است از نور یخی(طبیعی) که تلفیقی از نور مهتابی و آفتابی است بهره جست.

برای تمامی فضاهای این شرکت می توان از لامپ هایی که شاخص نمود رنگ آنها زیر 70 است استفاده کرد، چون در هیچ کدام از عرصه ها این مجموعه نیازی به تشخیص کیفیت واقعی رنگ وجود ندارد جز در یک مورد خاص یعنی ایستگاه کاری گرافیست مجموعه که به خاطر نوع فعالیت وی، یعنی سرو کار داشتن با رنگ، باید در نورپردازی موضعی میز وی از لامپ هایی با شاخص رنگ بالای 80 استفاده کرد.

مرحله پنجم – مرحله پیشنهاد محل نصب و قرارگیری چراغ ها

با توجه به عدم سقف کاذب و همچنین بلندی مناسب سقف اصلی در این شرکت، باید از چراغ های روکار پنلی، انواع چراغ های ریلی و آویز استفاده کرد که بنا به پیشنهاد تیم طراحی و انتخاب کارفرما از چراغ های پنلی برای نورپردازی عمومی و از چراغ های ریلی برای تکنیک نورپردازی تاکیدی استفاده شده است.

در مورد چراغ های ریلی با هدف روشن کردن تابلو ها و استندهای محصولات باید به این نکته توجه شود که زاویه چراغ، ارتفاع سقف و همچنین مقدار سطحی که قراراست روشن شود در موقعیت قرارگیری چراغ تاثیرگذار است؛ با توجه به ارتفاع موجود فضا(3 متر)، ارتفتع نصب تابلو، زاویه پخش نور 36 درجه برای چراغ سان لوکس و همچنین اصولی که برای این موضوع پیشنهاد شده است، چراغ را در فاصله 75سانتیمتری دیوارنصب کنیم.

در مورد نصب چراغ های پنلی، بهترین وضعیت قرار گیری در وسط اضلاع دیوارها است، البته در مورد عرصه هایی که در آنها بیش از یک پنل استفاده می شود فاصله چراغ ها نیز اهمیت پیدا می کند.

در انتها باید این نکته گفته شود که محاسبات روشنایی یک روند علمی و دقیق است و پارامترهای زیادی در این روند تاثیرگذارهستند، بنابراین برای بالابردن دقت بهتر است از نرم افزارهای محاسباتی نورپردازی مثل DIALux استفاده شود تا نتیجه بیشترین شباهت را با واقعیت پیدا کند.