نورپردازی کاربری اداری

نورپردازی اداری

همان گونه که در مقاله انواع نورپردازی گفته شد، دانش روشنایی و نورپردازی شاخه های گوناگونی دارد که بر پایه کاربرد نور، یا مکان های به کار رفته تجهیزاتِ نورپردازی بخش بندی می شود. گرچه جداسازی نورپردازی به این دو عنوان برای جداسازی آسان تر در پژوهش ها انجام شده است ولی در عمل این مفاهیم می توانند باهم همپوشانی داشته باشند. مثلا جستار مورد بحث در این گفتار یعنی نورپردازی اداری از زیرمجموعه های نورپردازی بر پایه مکان می باشد، ولی به بیان علمی در کاربری اداری، هریک از روش های کاربردی نور اعم از نورپردازی عمومی، موضوعی و تاکیدی به صورت جداگانه یا همزمان به کار گرفته می شود. در این مقاله افزون بر نکته ها و اصولی که باید در طراحی روشنایی فضاهای اداری رعایت شود، اولویت انجام مراحل پروژه نورپردازی هم گفته می شود و درمقاله بعدی یک فضای اداری به عنوان نمونه بررسی می شود.

در رابطه با انواع نورپردازی این مقاله را نیز مطالعه نمایید :
نورپردازی عمومی، موضوعی و تاکیدی

در ادامه و نخست نکات علمی و بنیادی که در روشناییِ کاربری اداری تاثیرگذار است به صورت مرحله ای و با توجه به اولویت آورده شده است :

جمع آوری اطلاعات، محاسبه و طراحی نورپردازی اداری

1- هر محیط اداری اصطلاحا از ریز فضاهایی تشکیل شده است که همراه دیگر عرصه ها، در راستای کارکردِ اهداف مجموعه همکاری می کنند، ولی هریک دارای کاربری ویژه خود نیز هستند، مثلا درهر فضای اداری با هر عنوانی تعدادی فضایِ همانند ازجمله آبدارخانه، سرویس بهداشتی، اتاق مدیریت، اتاق جلسه، اتاق یا فضای منشی و …وجود دارد و شماری هم فضاهای سفارشی بسته به جزئیات کار مجموعه تعبیه می شود؛ مثلا یک شرکت ساختمانی قطعا دارای اتاق یا اتاق هایی برای استقرار تیم طراحی می باشد؛ یا یک دفترخانه اسناد رسمی دارای اتاقی به عنوان بایگانی است.

نخست باید روش یا روش های نورپردازی را با توجه به کاربری محیط تعیین کرد؛ قبلا اشاره شد که در هر کاربری، ممکن است از روش همزمان دو یا هر سه تکنیک روشنایی استفاده شود؛ در کاربری اداری و در ریز فضاهای گوناگون، هم به نورپردازی عمومی برای رفت و آمد و دیده شدن کلیت فضا نیاز است مثل راهروها، هم به نورپردازی موضوعی برای کار کاربران در هنگامی که مشغول انجام کار هستند نیاز است (ایستگاه های کاری) مانند میز پرسنل، میز کنفرانس و …، و هم به نورپردازی تاکیدی برای نمایش احتمالی تابلویی بر روی دیوار یا لوگو شرکت و یا المانی دکوراتیو مثل مجسمه. قابل یاداوری است که هر کاربری از جمله اداری بسته به پسند کارفرما یا تشخیص طراح از روشنایی تزئینی نیز می تواند بهره مند شود.

بسته به روش های روشنایی این نکته قابل توجه است که برای تکنیک عمومی بهتر است از لامپ های SMD که دارای پخش نور بیشتر و یکسان تری هستند استفاده کرد و برای نورپردازی موضوعی و مخصوصا نورپردازی تاکیدی از لامپ های COB که دارای نور متمرکز تر هستند استفاده شود.

2- در گام دوم باید مساحت فضاها را با توجه به ابعاد آنها بدست آوریم و سپس بر پایه جداول موجود درباره شدت روشنایی (لوکس هر کاربری)، میزان نوری که در بخش های گوناگون اداری نیاز است را برآورد کنیم. همگی این فضاها باید مساحتشان محاسبه و به روش کاملا جداگانه میزان روشنایی موردنیاز هر عرصه پیدا شود.قابل توجه است که غیر از پارامترهای ابعادی، ویژگی های بصری و فیزیکی اجزای معماری مانند رنگ و بافت کف، دیوارها و سقف، همچنین تعدد مبلمان و رنگ آنها هم در محاسبه ضرایبِ مقدار روشنایی فضاهای اداری مورد نیاز است.

در جدول زیر شدت روشنایی موردنیاز برای پاره ای از عرصه های مشترک درهمه کاربری های اداری و به صورت مثال یک فضای خاص از کاربری دفتر ساختمانی ارائه شده است. لازم به یاداوری است دلیل بازه عددی، هم اختلاف در ارائه موسسات استانداردی است و هم حضور کاربری های کوچک تر احتمالی در هر کاربری اصلی، مثلا در آبدارخانه هم به حضورچراغ جهت روشنایی عمومی نیاز است و هم به روشنایی بیشتر برای ایستگاه های کاری.

در پایان این بخش باید به این نکته اشاره شود که در فضاهایی که ارتفاع سقف بلند تر از اندازه نرمال (بیشتر از 3 متر) دارند، بهتر است از لامپ های COB که دارای پرتاب نور بهتری هستند استفاده شود.

3- در این گام، نوبت به انتخاب نوع تجهیزات می رسد؛ همانگونه که می دانیم روشنایی وظیفه اصلی چراغ هاست ولی شکل و شمایل ظاهری آنها هم برای تقویت زیبایی فضاها بسیار مورد اهمیت و توجه است، در این راستا، سلیقه و بودجه کارفرما و سبک طراحی فضا هم بسیار تاثیرگذار است. به صورت کلی اکثرا چراغ هایی که در دنیای امروزه در نورپردازی اداری مورد استفاده قرارمی گیرند از طراحی بسیار ساده و مینیمال برخوردارهستند و شرکت های تولید کننده در این شاخه از تجهیزات، بیشتر روی کیفیت روشنایی چراغ ها تمرکز دارند. ضمن اینکه طراحی ساده و بی آلایش ظاهری چراغ های اداری باعث جلب توجه و حواس پرتی پرسنل نمی شود.

4- در دنباله و با آگاهی از کاربری های جزئی فضای اداری، مرحله گزینش چراغ با آگاهی از دمای رنگ مورد نیاز و شاخص نمود رنگ آنهاست؛ درکاربری مورد بحث دراغلب فضاها به رنگ نور مهتابی و یا نهایتا نورطبیعی نیاز است، یعنی از حدود 4500 کلوین به بالا، چون این دما رنگ نور باعث بالا رفتن دقت و همچنین عدم خواب آلودگی کاربران می شود.

در رابطه با شاخص نمود رنگ این مقاله را نیز مطالعه نمایید :

شاخص نمود رنگ، توزیع شدت نور

درزمینه شاخص نمود رنگ و در راستای بالا بردن راندمان کار، به ویژه در فضاهایی از کاربری اداری که بهتر دیده شدن رنگ (رنگ درست اجسام)نیاز است، مانند دفاتر معماری داخلی یا آتلیه گرافیک، باید چراغ هایی با شاخص بالای 80 را انتخاب می کنیم؛ ولی در دیگر موارد که دیدن رنگ واقعی اجسام اهمیت چندانی ندارد مثل تایپ کردن، می توان از لامپ هایی با شاخص رنگ پایین تر هم استفاده کرد.

5- در هرعرصه، مخصوصا فضاهایی که افعالی نیازمند دقت بالا در آنها انجام می شود، موقعیت کارگذاشتن چراغ ها بسیار دارای اهمیت است، چون باید در محلی کار گذاشته شود که نه ایجاد سایه کند و نه ایجاد خیرگی، در غیر این صورت بر روی راندمان کار تاثیر مستقیم دارد؛ در روشنایی کاربری اداری، درباره جایگاه قرارگیری چراغ ها در فضاها و قسمت های مختلف مخصوصا در روش نورپردازی موضعی باید دقت لازم انجام شود، تا خیرگی و سایه درست نشود، یا اینکه از تجهیزاتی استفاده شود که مکانیزم طراحی آنها به شکلی باشد که این نکات را(خیرگی و ایجاد سایه) به حداقل برساند، مثلا استفاده از چراغ های فکی .

همچنین در این مرحله، داشتن سقف کاذب در بخش های مختلف اداری در رابطه با برگزیدن چراغ از نوع توکار یا روکار بودن اهمیت ویژه ای دارد.

در پایان با توجه به محاسبات و بررسی روشنایی های مناسب این کاربری، می توان تعداد چراغ ها و توان آنها، محل قرارگیری، زاویه نصب و نوع لامپ را مشخص کرد.
به عنوان یک نکته تجربی گفته می شود توان پایین تر چراغ ولی تعداد بیشتر در چیدمان از دید زیبایی شناسی، زیباتر است (گرچه این تعدادِ بیشتر نباید باعث شلوغی فضا شود) و به لحاظ فنی تعدد بیشتر باعث توزیع بهتر روشنایی (پخش نور) می شود.

جمع بندی و برآورد تعداد محصولات مورد نیاز در نورپردازی اداری

سرانجام بعد از انجام مراحل بالا و مشخص شدن نوع چراغ و تعداد آن در هر فضا یا اتاق می توان بهترین برند موجود در بازار را با توجه نیاز های فنی، بودجه کارفرما، خدمات پس از فروش و گارانتی شرکت انتخاب کرد.

از بهترین و خوش نام ترین شرکت های تولید کننده تجهیزات روشنایی اداری می توان به برند های سان لوکس، شیله، پارس شعاع، داتیس و … اشاره کرد.