روند طراحی نورپردازی
درسری مقالات گذشته درباره انواع نورپردازی صحبت کردیم، در این گفتارها به این جستاراشاره شد که نورپردازی به دو دسته کلی یعنی روشنایی فضاها با رویکرد کاربری آنها و یا با در نظر گرفتن جایگاه بکارگیری تجهیزات تقسیم می شود؛ که هر کدام از این انواع دارای بخش بندی جزئی تر نیز هستند. ولی در ادامه و در این مقاله نخست باید روند طراحی نورپردازی فضاها را بررسی کنیم و به گستردگی درباره جزئیات علم روشنایی مانند ارزش حضور تکنیک های علمی،اطلا عات ارگونومی مورد نیاز و تجهیزات مناسبِ موجود در بازار در انواع نورپردازی صحبت کنیم.
پیشرفت تکنولوژی، گسترش و روند رشد سریع آن در دوران حاضر جاری است بنابراین برای عقب نماندن ازاین گسترش و تندی حرکت آن و همچنین سهیم بودن در رشد فن آوری در آینده نیازمند فراگیری مباحث تخصصی هر رشته هستیم، ولی از آنجایی که یادگیری کلی اطلاعات فنی در شاخه های گوناگون هم از دید حجم اطلاعات و هم به لحاظ زمان تقریبا نشدنی است؛ از این رو گرایش های متعددی بوجود آمده که حتی در یک رشته علمی مخاطب را ملزم به اموزش یکی از چند شاخه آن علم می کند. روشنایی مانند دیگر شاخه های علمی و بعنوان یک رشته کاملا تخصصی درآمده است؛ در این راستا و همانند دیگر بقیه شاخه های طراحی (Design)، نورپردازی هم یک روند تخصصی شمرده می شود که ورود به آن فارغ از آگاهی و تسلط بر اصول علمی آن دربرگیرنده سلسله مراتبی است که باید رعایت شوند و در صورت نادیده گرفتن این مراحل، احتمال آسیب به خروجی پروژه و نتیجتا کیفیت نامطلوب آن می شود.
پیرو مطالب گفته شده باید درباره اصول و چینش این قواعد در روند نورپردازی یک پروژه مطالبی بدانیم؛ همانطور که گفته شد، از زاویه دیدی، روشنایی یکی از شاخه های طراحی شمرده می شود، بنابراین همانند همگی پروژه ها دارای 3 مرحله فراگیر هستند:
- تحقیقات پروژه
- مرحله طراحی و محاسبه
- مرحله ارائه و اجرا
تحقیقات پروژه
از ساده ترین تا پیچیده ترین پروژه ها نخستین قدم در روند طراحی، استخراج اطلاعات مورد نیاز است که در مرحله بعد طراح بر روی این داده ها تمرکز کرده و مانورمی دهد و در حقیقت خروجی پایانی پروژه ساختاری است که بر بستری ازداده های پژوهشی پروژه شکل گرفته است؛ این اطلاعات دربرگیرنده گستره ی وسیعی از مواردی است که در زیر به آنها اشاره می شود :
1- مشخص کردن هدف نورپردازی مبنی بر تامین روشنایی یا تنها حضورنوربه عنوان المان تزئینی؛ به این معنی که در بیش تر مواقع درفضاهای داخلی ازچراغ، برای روشن کردن استفاده می شود، ولی در مواردی هم مانند نورپردازی رنگین محوطه ها از تجهیزات نوری برای زیبا بصری فضاها بهره برده می شود.
2- مشخص کردن جایگاه نورپردازی، یعنی داخلی یا خارجی بودن؛ به این سبب که تجهیزات به کار رفته در مواردی سراسر متفاوت و در مواردی در برخی از ویژگی های فنی مانند درجه حفاظت دارای اختلاف هستند.
3- تعیین نوع کاربری فضا برای نورپردازی داخلی؛ فضاهای داخلی و خارجی پیرو کاربریشان، دارای نیازها و تفاوت های زیادی در تکنیک های روشنایی هستند مثل شدت روشنایی، رنگ نور، درخشندگی، خیرگی، فاصله و زاویه نصب و …
4- بدست آوردن ابعاد فضا (ارتفاع در نورپردازی یکی از ابعاد تاثیگذار است).
5- مشخص کردن متریال ، رنگ و بافت اجزا جهت نورپردازی مثل جنسیت و رنگ کف، دیوارهای یک فضا و مبلمان موجود در آن.
طراحی ، محاسبه و چیدمان
بعد از مشخص شدن اطلا عات، طراح می تواند با دیدی باز و دور از هر نکته مبهمی مراحل انتخاب و ایده پردازی خود را بر اساس داده های جمع آوری شده ارائه کند؛ در این مرحله از علم نورپردازی، بخشی از روند توسط نرم افزارهای تخصصی انجام می شود.
روند طراحی خود شامل مراحلی است که به شرح زیر می باشد:
1- جستجو و انتخاب تجهیزات مناسب بر اساس مطالب فنی مرحله تحقیق، در این مرحله با توجه به اطلاعات استانداردی موجود در کتب تخصصی(هندبوک های نورپردازی)و همچنین با توجه به اطلاعات جمع اوری شده در مرحله تحقیق تجهیزاتی مناسب پروژه جستجو می کند، مانند چراغی با شارنوری، زوایه تابش و رنگ نوری مناسب با کاربری پروژه ولی درانتخاب نهایی پارامتر هایی مانند بودجه کارفرما و همچنین تجهیزات موجود در بازار نیز تاثیرگذار است.
2- بعد از انتخاب نهایی تجهیزات روشنایی، طراحان به کمک فرمول های ارائه شده در کتب با حدودی خطا و یا با استفاده از نرم افزارها و بصورت دقیق تر، تعداد چراغ ها را مشخص می نماید.
3- مرحله سوم در این بخش چیدمان و نحوه قرار گیری تجهیزات روشنایی مثل فاصله چراغ ها از هم، فاصله نسبت به سطوح، زاویه تابش و … است که در اکثر موارد توسط نرم افزار امکان پذیر است، اما در بعضی از روش ها این کار باید توسط طراح یا با صلاح دید وی انجام شود.
ارائه و اجرا
در نهایت پس از مراحل بالا ایده ها باید برای تایید پایانی توسط کارفرما ارائه شود، که در صورت برآورده نشدن رضایت کارفرما، یا مشکلات جزئی که ممکن است در بخش تحقیقات از قلم افتاده باشند، دوباره بخشی از مراحل روند ایده پردازی و طراحی با در نظر گرفتن نکته های جدید ویرایش می شود. البته لازم به یادآوری است نبود پیامد رضایت کارفرمایان از پروژه روشنایی بیشتر مربوط به برآورده نشدن نیاز سلیقه ای از نورپردازی است وگرنه، در زمینه مباحث فنی چون خروجی پروژه ها بر پایه تحقیقات و اصول علمی محاسبه می شود، معمولا دارای کمترین خطا هستند.
گفتن این موضوع نیز مهم است که پس از تایید طرح، نیاز به نقشه های اجرایی پروژه جهت پیاده سازی ایده هاست که این تهیه نقشه خود شامل جزئیاتی است که در مقالات دیگر به آنها پرداخته می شود.
